Rapport voor Min.I&W: data delen in het wegvervoer

Vanuit het ministerie van IenW en de Topsector Logistiek is de wens geuit om een pre-feasibility onderzoek over de DCW uit te voeren met een inventariserend en analyserend karakter. Dit onderzoek stelt de vraag of een data delen infrastructuur in wegtransport mogelijk is voor:

• De bedrijven, waarvan vele al onderling data-uitwisselen in de wegvervoersector en/of met andere transportmodaliteiten.
• De overheid, die wil digitaliseren en haar informatie genererende processen zo effectief mogelijk wil ijken op wat reeds in de bedrijfskolom gebeurt.

In de wereld van transport en logistiek hebben alle betrokken partijen hun eigen systeem opgezet. Deze systemen kunnen lang niet altijd met elkaar praten. Op dit moment beperken de gebruikte logistieke systemen de interoperabiliteit binnen de gehele keten.
De belangrijkste bevindingen zijn:

1. Probleemsignalering

De toegenomen digitalisering en het daaraan gekoppelde ontstaan van platforms en control towers doen de behoefte aan een systematisch en gemeenschappelijke benadering over data delen sneller toenemen. Er zijn vele uitdagingen, maar voor dit onderzoek spelen twee vragen een rol:

• B2B – Hoe kunnen logistieke operators betrouwbaar, snel en flexibel functioneren met benutting van waardevolle data uit de bedrijfsapplicaties?
• B2G – Hoe kan optimaal worden gecommuniceerd tussen bedrijven en overheden, mede gebruikmakend van bestaande technologie, zodat uitgewisselde data in de bedrijfskom maximaal kan worden ingezet bij het voldoen aan de wettelijke informatieplicht aan overheden?

2. Huidige situatie wegvervoer

Het merendeel van de wegvervoerders is al goed geautomatiseerd. Het hart van hun ICT landschap wordt gevormd door het Transport Management Systeem, mogelijk gekoppeld aan externe toepassingen als ritplanning, boorcomputers (FMS) en een financieel systeem. Het aantal en en variëteit aan systemen op de markt is groot. Ondernemers in het wegvervoer hebben moeite om aansluiting te houden met de nieuwste ontwikkelingen. Daarnaast hebben de meesten enkel een korte termijn visie op ICT en is er een gebrek aan strategie en geavanceerde ICT-kennis. Ook in technische zin liggen er uitdagingen: De connectiviteit en interoperabiliteit laten te wensen over en ICT leveranciers van transportsoftware zijn behoudend, kunnen niet snel genoeg schakelen (in termen van capaciteit of beschikbare financiële middelen) en hebben vaak nog te maken met oude technieken en databasestructuren.

3. Wat hebben we? Succesvolle use-cases in het wegvervoer

In de diverse cases met data delen in het wegvervoer zijn al mooie successen geboekt. De scope van deze initiatieven loopt van het toepassen van standaarden, het digitaliseren van vrachtdocumenten, control tower voor inzicht in de keten, realtime informatie over rit en lading, elektronische vrachtuitwisseling en digitalisering in multimodaal transport. De kern van het succes ligt bij een toename in het gebruik van standaarden, steeds meer toepassingen voor digitalisering in de sector zoals de e-CMR initiatieven, meer data over planning, uitvoering en realisatie realtime beschikbaar, minder belemmeringen en argwaan bij data delen en tot slot de verdergaande integratie van systemen en platforms.

4. Data delen in een ideale situatie

Community-systemen als Portbase en Schiphol Information Exchange tonen aan dat data delen duidelijke meerwaarde creëert in de sector. Deze platforms doen dienst als een integraal informatieplatform voor de zeecontainer- of luchtvrachtketen, gebaseerd op de samenwerking van private ketenpartijen met belangrijke steun van de overheid. Een dergelijk community systeem is er niet in het wegvervoer. De situatie hier is meer versnipperd. De digitalisering zet door, dus zullen de partijen elkaar ook hier moeten vinden. Door de wijze van informatie-uitwisseling zodanig te harmoniseren, moet de digitale data voor zowel nationaal als grensoverschrijdend goederenvervoer toegankelijk worden voor de relevante autoriteiten. Een optimale werking van een sector-breed informatieplatform kan enkel succesvol als er sprake is van verdergaande samenwerking van private ketenpartners in combinatie met de brede steun van de overheid. Toepassing van standaarden is daarbij een absolute voorwaarde. De betrokken partijen waaronder in ieder geval de overheid, wegvervoerders, ICT leveranciers (DALTI), Transport en Logistiek Nederland, Stichting Uniforme Transport Code zullen elkaar moeten vinden in gezamenlijke afspraken over o.a. regelgeving, functionaliteit, standaarden en technology; idealiter in een Data Coöperatie Wegvervoer.

5. Welke belemmeringen te overwinnen?

• Gelijk speelveld: Er is veel aanbod van TMS en FMS systemen. Daarbij houden ICT leveranciers houden vast aan eigen standaarden. Daarbij wordt het beschikbaar stellen en delen van data vaak weer als nieuw business model gezien door ICT leveranciers.
• Waarde-propositie: Er is sprake van een flinke opkomst van platforms en initiatieven in digitalisering, maar in veel gevallen nog drijvend op financiële steun zonder dat er een gezonde business case is.
• Connectiviteit: Het ontbreekt bij veel systemen nog aan moderne, schaalbare API’s om met systemen of platforms te kunnen koppelen.
• Interoperabiliteit: Veel TMS systemen zijn nog gebaseerd op verouderde databasestructuren. Daarnaast zitten er veel verschillen in de opbouw en structuur van deze systemen. De geslotenheid van veel leveranciers maakt de drempel om te delen ook hoger. Tot slot ontbreekt het in algemene zin aan kennis en wordt nog te vaak niet de beste weg, maar die van de minste weerstand gekozen.

6. Wat is er mogelijk met een Data Coöperatie Wegvervoer?

Er is meer dan voldoende data beschikbaar. Ondanks de versnippering in de markt van gebruikte TMS en FMS systemen is uit eerder onderzoek een uniform datamodel tot stand gekomen, dat alle wegvervoerders aan moeten kunnen bieden vanuit hun ICT omgeving. Gebrek aan kennis en onvoldoende toepassing van standaarden zorgen ervoor dat er nog te weinig met deze data gedaan wordt. Een Data Cooperatie Wegvervoer moet leiden tot harmonisatie van data-overdracht. Immers: georganiseerde, geautomatiseerde en beschikbare data is een randvoorwaarde voor:

• Betere regie door de autoriteiten op het functioneren van de sector wegvervoer, o.a. door een betere benutting van de infrastructuur en efficiënte en kwalitatief goede processen.
• Beter functioneren van ketens door vooruitgang op voorspelbaarheid, transparantie en kwaliteit.
• Beter functioneren van de instanties aan de keten (overheid en controlerende instanties).
• Het kunnen opvangen van de huidige (papier) gedreven werkwijze die niet houdbaar is.
• “Connectiviteit en interoperabiliteit”; niet alleen het fysieke netwerk van wegvervoer, maar zeker ook tussen de verschillende modaliteiten. En bovenal, in termen van data voor nationaal en internationaal transport.

7. Waar rekening mee te houden?

Het T.R.U.S.T. raamwerk (bron: Alles transactie – 2019) kan uitkomst bieden bij de manier waarop de DCW vorm moet krijgen. Liefst op zo’n gestructureerde manier, dat data delen gaat werken met de beoogde toegevoegde waarden voor alle betrokkenen. T.R.U.S.T. staat voor Trade (o.a. het business model), Rules (voorschriften en regulering, beschikbaarheid, governance en compliance), Use (functionaliteit), Standards (standaard berichten en semantiek) en Technology (connectiviteit, schaalbaarheid, beveiliging). In deze multidimensionale systematiek komen alle relevante aspecten aan bod die van belang zijn bij de totstandkoming van een Data Coöperatie Wegvervoer.

8. Wat moet er gebeuren?

Nu het pre-feasibility onderzoek is uitgevoerd, dient er een concreet en logisch vervolg te komen met een haalbaarheidsonderzoek. Doel hiervan moet zijn om in kaart te brengen hoe met de beschreven aspecten een realisatie van de Data Coöperatie Wegvervoer een succes gaat worden. Focus dient gelegd te worden op:

• De inrichting van een Data Coöperatie Wegvervoer (organisatie)
• Business case die bij de gestelde doelen horen (finance)
• Samenvoegen van informatiebehoefte overheden en zichtbaar maken mogelijkheden voor toegevoegde waarde door digitalisering (proces)
• Technische bewijslast voor gebruik van brondata, connectivity en data pipelines (technology)

Verder is het van belang, dat er op korte termijn wordt doorgepakt met de doorontwikkeling en het werken aan acceptatie en implementatie van de digitale standaarden voor de branche. Uit de eerste inventarisatie van de informatiebehoefte van overheden zijn voldoende praktische voorbeelden naar voren gekomen, die gedigitaliseerd en gestandaardiseerd kunnen worden. Dit moet leiden tot nieuwe initiatieven in digitalisatie tussen bedrijven en overheden. Het zorgt voor nieuwe inzichten, meer ervaring en succesverhalen en dit verlaagt drempels. Hierbij is het van belang om de “what’s in it for me” effecten eruit te lichten en voor breed publiek in de sector te publiceren.